Αναγκαιότητα – Προκλήσεις

Οι άνθρωποι πάντα έφτιαχναν τις κοινότητές τους κατά προτίμηση κοντά στη θάλασσα. Εκεί που η μορφολογία του αναγλύφου ήταν συχνά πιο φιλική, τα ποτάμια έκαναν τη γη τους πιο εύφορη και το νερό της θάλασσας προσέφερε εύκολο και σίγουρο τρόπο μετακίνησης και εμπορίου. Ωστόσο, από την αρχαιότητα (βλ. Θουκιδίδη Πελοποννησιακό Πόλεμο) είχαν οι άνθρωποι καταλάβει ότι η θάλασσα κρύβει κινδύνους, με έναν από αυτούς να είναι τα κύματα Τσουνάμι. Τα θαλάσσια κύματα βαρύτητας δημιουργούνται συνήθως μετά από υποθαλάσσιο σεισμό, με την αναρρίχηση του κύματος στη στεριά να φτάνει έως και τα 30 μέτρα ύψος. Η δύναμη των κυμάτων, καθώς αυτά ορμούν και σπάνε στην ακτογραμμή, έχει στερήσει τη ζωή εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων και έχει καστρέψει σημαντικές υποδομές στο πέρασμα του χρόνου.

Τα τσουνάμι εμφανίζονται συνήθως κατά μήκος των ζωνών σύγκλισης των τεκτονικών πλακών μετά από ισχυρούς υποθαλάσσιους σεισμούς. Πέρα όμως των σεισμών, κύματα τσουνάμι μπορούν να δημιουργηθούν και από υποθαλάσσιες ή παράκτιες κατολισθήσεις, από ηφαιστειακή δραστηριότητα ή ακόμα και από πτώση μετεωρίτη. Ωστόσο, η επιστήμη των τσουνάμι είναι σχετικά νέα και εξελισσόμενη. Για παράδειγμα, ο μηχανισμός γένεσης τσουνάμι από υποθαλάσσιες κατολισθήσεις, που έχει σήμερα σημαντικές επιπτώσεις στην εκτίμηση της επικινδυνότητας τσουνάμι σε παράκτιες περιοχές, μπήκε στο «ραντάρ» των επιστημόνων μετά την εκδήλωση του τσουνάμι του 1998 στην Παπούα Νέα Γουινέα. Μερικές από τις ερωτήσεις που προσπαθεί να απαντήσει η σύγχρονη έρευνα είναι γιατί κάποιοι ισχυροί υποθαλάσσιοι σεισμοί της ζώνης υποβύθισης δίνουν τσουνάμι ενώ άλλοι όχι; πώς μπορούμε να βελτιώσουμε το σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης, ειδικά για τον Ελληνικό χώρο όπου οι χρόνοι άφιξης του πρώτου κύματος μετά από σεισμό είναι μικροί λόγω της εγγύτητας των ρηγμάτων στις ακτές της χώρας μας; πώς μπορούμε να ευαισθητοποιήσουμε τον γενικό πληθυσμό έτσι ώστε όχι μόνο να γνωρίζει το ιστορικό των τσουνάμι στην χώρα μας αλλά και να ξέρει πώς να κινηθεί προς υψηλότερο υψόμετρο  σε περίπτωση κινδύνου από τσουνάμι.

Κύριες ερευνητικές δραστηριότητες

• Κατάρτιση καταλόγων τσουνάμι
• Αριθμητική προσομοίωση γένεσης και διάδοσης κυμάτων τσουνάμι
• Έρευνα παλαιο-τσουνάμι
• Εκτίμηση επικινδυνότητας τσουνάμι και εφαρμογές
• Ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση του πληθυσμού

Επιχειρησιακές δραστηριότητες, υποδομές και υπηρεσίες

• Λειτουργία του «Εθνικού Κέντρου Προειδοποίησης για Τσουνάμι» (ΕΚΠΤ) το οποίο παρακολουθεί και προειδοποιεί την Πολιτεία (π.χ. την Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας), και του γενικού πληθυσμό, για πιθανή γένεση τσουνάμι μετά από ισχυρό υποθαλάσσιο ή παράκτιο σεισμό – επιβεβαίωση/ματαίωση της προειδοποίησης τσουνάμι βάσει των ενόργανων καταγραφών στους παλιρροιογράφους της Ανατολικής Μεσογείου.
• Πραγματοποίηση ασκήσεων ετοιμότητας για την αντιμετώπιση κυμάτων τσουνάμι με συμμετοχή των φορέων πολιτικής προστασίας και του γενικού πληθυσμού.
• Συμμετοχή στη διακυβέρνηση του ICG/NEAMTWS/IOC/UNESCO
• Εθνικό Σημείο Αναφοράς της ICG/NEAMTWS/IOC/UNESCO για την παρακολούθηση των κυμάτων τσουνάμι στην Ανατολική Μεσόγειο.
• Διεξαγωγή τακτικών Communication Tests (Ελέγχων των Συστημάτων Επικοινωνίας).
• Παροχή συμβουλευτικών και εκπαιδευτικών οδηγιών σε φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης σε θέματα μείωσης του κινδύνου από τσουνάμι.